Αφίσες της Οκτωβριανής Επανάστασης


Ιούνης του 1919. Στην επαναστατημένη Ρωσία μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος ενάντια στις ορδές των παλιών τσαρικών στρατηγών και την εισβολή των ιμπεριαλιστικών στρατών. Το νεαρό εργατικό κράτος αντιστέκεται ρίχνοντας όλες του τις δυνάμεις σε αυτή τη σκληρή μάχη. Οι καλλιτέχνες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Αν αναρωτιέται κανείς τι θα μπορούσε να προσφέρει η τέχνη στην μάχη της επανάστασης, το λεύκωμα που κυκλοφόρησε πρόσφατα το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο με τις αφίσες του Κόκκινου Οκτώβρη, δίνει την απάντηση.

Ανάμεσα στο 1918 και το 1921 στην επαναστατική Ρωσία τυπώθηκαν πάνω από 3600 διαφορετικές αφίσες. Το Τμήμα Φιλολογίας και Εκδόσεων (Λιτιζντάτ) που ιδρύθηκε τον Ιούνη του 1919 θα κυκλοφορήσει μέχρι τον Γενάρη του 1921, 29,8 εκατομμύρια αντίτυπα αφισών - ένας αριθμός εκπληκτικός για τα τεχνολογικά δεδομένα εκείνης της εποχής. Οι αφίσες, που στηρίζονταν περισσότερο στην εικόνα και λιγότερο στις λέξεις ήταν το μέσο επικοινωνίας που επέλεξαν οι Μπολσεβίκοι για να απευθύνουν όσο το δυνατόν πλατύτερα το μήνυμα της Επανάστασης. Και το πέτυχαν. Εχοντας μαζί τους τον καλύτερο σύμμαχο: τους χιλιάδες καλλιτέχνες - γνωστούς και άγνωστους - που αγκάλιασαν την επανάσταση γιατί είδαν στη δημοκρατία των σοβιέτ το απέραντο πεδίο ελευθερίας για να εκφράσουν εκρηκτικά τη δημιουργικότητά τους. Ο Οκτώβρης και τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν πραγματικά το "πανηγύρι των καταπιεσμένων" και στο επίπεδο της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Οι αφίσες αποτυπώνουν με τον πιο άμεσο και πρακτικό τρόπο τη σχέση της τέχνης με την επανάσταση. Οσον αφορά στο περιεχόμενο ξεκινούν με τον άμεσο στόχο της παρότρυνσης για νίκη του Κόκκινου Στρατού στον Εμφύλιο και την καταγγελία των ιμπεριαλιστών και φτάνουν να αγγίζουν ακόμα και το παραμικρό θέμα της καθημερινής ζωής - τη θέση των γυναικών στην κοινωνία και την οικογένεια, την εκπαίδευση και τη γνώση, τις καταπιεσμένες από τον Τσάρο εθνότητες, τον αλκοολισμό, μέχρι τα δικαιώματα των παιδιών.

Οσο εντυπωσιακό είναι το περιεχόμενό των αφισών, άλλο τόσο πρωτοπόρα είναι η μορφή τους. Αξιοποιώντας κάθε μορφή της προεπαναστατικής τέχνης, οι καλλιτέχνες του κινήματος των αφισών προχωρούν σε πειραματισμούς και ευρηματικότητα μπολιάζοντας την παράδοση με την αστείρευτη δυναμική της επαναστατικής απελευθέρωσης. Η παραδοσιακή ξυλογραφία του 18ου αιώνα (τα λούμποκ), οι βυζαντινές αγιογραφίες, οι διαφημιστικές αφίσες και τα σατυρικά σκίτσα των αρχών του 20ου αιώνα, η αφαιρετική διάσταση της Ρωσικής Πρωτοπορίας, βάζουν το στίγμα τους στις αφίσες της Οκτωβριανής Επανάστασης δημιουργώντας έναν εντελώς πρωτότυπο - και αρκετές φορές αμφίδρομο - τρόπο οπτικής επικοινωνίας ανάμεσα στους δημιουργούς-καλλιτέχνες και τους "αποδέκτες" εργάτες και αγρότες της Ρωσίας.

Ετσι, παράγονται αφίσες από τον πρώην αγιογράφο Αλεξάντερ Απσιτ που συχνά παραλάσσουν θέματα των εκκλησιαστικών εικόνων με σύγχρονα περιεχόμενο. Αφίσες από τον Ντμίτρι Μουρ που κουβαλούσε μαζί του και όλη την εμπειρία από την επανάσταση του 1905 στην οποία συμμετείχε ενεργά. Αφίσες από τον Βίκτορ Ντένι, βετεράνο σκιτσογράφο των σατυρικών περιοδικών πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αφίσες από τους ζωγράφους της Ρώσικης Πρωτοπορίας, όπως τον Λεμπέντεφ και τον Λιζίτσκι. Και τέλος, αφίσες από τους πρωτοπόρους του κινήματος των Παράθυρων ΡΟΣΤΑ - τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, τον Μαλιούτιν, τον Τσερεμνίκι.

Τα Παράθυρα ΡΟΣΤΑ πήραν το όνομά τους από τον Ρωσικό Οργανισμό Τηλεγράφων (ΡΟΣΤΑ) που ανέλαβε την τεχνική στήριξη για τη μαζική παραγωγή αφισών. Χρησιμοποιώντας την παράδοση των λούμποκ, οι καλλιτέχνες δημιουργούσαν τεράστιες αφίσες-εφημερίδες τοίχου (συνήθως διαστάσεων 0,90 επί 2,20 μέτρων) που έμπαιναν στα κεντρικά σημεία και των πιο απομακρυσμένων χωριών. Η μορφή τους αποτελούνταν από διαδοχικά "παράθυρα", που έμοιαζαν πολύ με τα σημερινά κόμικς. Το σύνθημα του Μαγιακόγσκι και των συντρόφων του στα ΡΟΣΤΑ ήταν "όχι τέχνη για την τέχνη, αλλά τέχνη μέσα στη ζωή και την παραγωγή". Ο τρόπος με τον οποίο παράγονταν οι αφίσες ακολουθούσε τη δημοκρατία των σοβιέτ. Κάθε βδομάδα το επιτελείο δεκάδων καλλιτεχνών συζητούσε κι αποφάσιζε ποιο θέμα θα είχαν σαν αιχμή και ποιοι θα αναλάμβαναν να δώσουν ιδέες. Το αποτέλεσμα ήταν μια καταπληκτική παραγωγή σε ρυθμούς και ευρηματικότητα.

Δεν σημαίνει ότι οι Μπολσεβίκοι συμφωνούσαν πάντα με το περιεχόμενο ή τη μορφή των αφισών. Για παράδειγμα, ο Λένιν όταν είδε μια αφίσα που έγραφε "Το κράτος των εργατών και των αγροτών θα διαρκέσει για πάντα", πρόβαλε αντιρήσεις. "Είναι λάθος", έλεγε, "ο απώτερος στόχος μας είναι μια κοινωνία χωρίς τάξεις και κράτος". Αλλά ποτέ, ούτε ο Λένιν, ούτε ο Τρότσκι, ούτε το κόμμα των Μπολσεβίκων διανοήθηκε να απαγορεύσει την καλλιτεχνική δημιουργία και να επιβάλλει πρότυπα στους δημιουργούς των επαναστατικών αφισών. Οι απαγορεύσεις και η επιβολή προτύπων (ο "σοσιαλιστικός ρεαλισμός" σαν μόνη επιτρεπόμενη μορφή τέχνης) ήταν αποτέλεσμα της κυριαρχίας της σταλινικής αντεπανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του 1920.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

1η Μάη -Δεν είναι αργία ,είναι απεργία. Οι αγώνες δεν μπαίνουν σε καραντίνα

Μπετόβεν: Άνθρωπος , συνθέτης και επαναστατης (Μέρος Α)

Η καταστροφή που μας απειλεί και πώς πρέπει να την καταπολεμήσουμε