Συνέντευξη με τον Κώστα Σκορδούλη: “Για μια άλλη εκπαίδευση σε μια άλλη κοινωνία”Συνέντευξη με τον Κώστα Σκορδούλη: “Για μια άλλη εκπαίδευση σε μια άλλη κοινωνία”

Ο Κώστας Σκορδούλης, Πανεπιστημιακός και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 2ου Συνεδρίου Κριτικής Εκπαίδευσης μίλησε στην Εργατική Αλληλεγγύη για τους στόχους του Συνεδρίου και τη θεματολογία του. Το Συνέδριο θα πραγματοποιηθεί από τις 10 ως τις 14 Ιουλίου στην Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για το τι είναι η «Κριτική Εκπαίδευση» και τι προσφέρει αυτό το Συνέδριο;

Η Κριτική Εκπαίδευση έχει στόχο να ενσωματώσει στο πρόγραμμα διδασκαλίας όλων των σχολικών μαθημάτων στοιχεία αντιρατσισμού, φεμινισμού, οικολογίας καθώς και στοιχεία από την πολιτική της κοινωνικής ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Όπως είναι κοινά αποδεκτό από όλους τους ερευνητές της εκπαιδευτικής θεωρίας, ο σχεδιασμός του αναλυτικού προγράμματος διδασκαλίας των μαθημάτων του σχολείου είναι μια καθαρά πολιτική πράξη. Σχεδιάζεται κεντρικά από το Υπουργείο Παιδείας με κριτήρια που σε μεγάλο βαθμό επικαθορίζονται από την κυρίαρχη πολιτική και ιδεολογία και επιβάλλεται στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές.

Το κίνημα για την Κριτική Εκπαίδευση επιδιώκει να καθιερώσει στα κριτήρια σχεδιασμού του αναλυτικού προγράμματος τις αξίες και επιδιώξεις των καταπιεσμένων ομάδων της κοινωνίας. Η φωνή των φτωχών στρωμάτων, των γυναικών, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των μεταναστών και γενικότερα των κοινωνικών μειονοτήτων, θα πρέπει να ακούγεται μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα. Αυτό σημαίνει μια διαφορετική διάρθρωση στο τι διδάσκεται αλλά και στο πώς διδάσκεται.

Ίσως να δίνεται η εντύπωση ότι η Κριτική Εκπαίδευση είναι ένα κίνημα που ζητάει το μετασχηματισμό του αναλυτικού προγράμματος σε μια πιο ανοιχτή κατεύθυνση χωρίς αποκλεισμούς. Δεν είναι έτσι. Το κίνημα της Κριτικής Εκπαίδευσης αποδέχεται ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει στόχο την άμεση υποταγή της γνώσης στη παραγωγική διαδικασία με σκοπό το κέρδος.

Η εκπαίδευση ως διαδικασία κοινοποίησης γνώσης (μάθησης) συνδέεται άμεσα με την παραγωγή. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις εκθέσεις του ΟΟΣΑ και στη «Λευκή Βίβλο για την Εκπαίδευση» της ΕΕ: να εκπαιδεύσουμε ανθρώπινο δυναμικό με ειδικές δεξιότητες για να ενταχθεί στη διαδικασία παραγωγής ως ελαστικά εργαζόμενος. Η Κριτική Εκπαίδευση αμφισβητεί την ουσία της καπιταλιστικής εκπαίδευσης όπως εκφράζεται και μέσα από τα αναλυτικά προγράμματα. Φέρνει τις ανοχές και αντοχές του συστήματος στα όριά τους και ταυτόχρονα αναδεικνύει ότι «μια άλλη εκπαίδευση» και «μια άλλη κοινωνία» είναι εφικτές.

Ισχύει ότι η Κριτική Εκπαίδευση θεωρεί το ρόλο του εκπαιδευτικού κεντρικό στο μετασχηματισμό της κοινωνίας;

Ναι, ισχύει. Το κίνημα της Κριτικής Εκπαίδευσης δίνει κεντρικό ρόλο στον εκπαιδευτικό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στηρίζεται στον εκπαιδευτικό και ιδιαίτερα στον εκπαιδευτικό που πρωταγωνιστεί στους αγώνες, όχι μόνο τους εκπαιδευτικούς αλλά στους αγώνες όλων των ομάδων της κοινωνίας.

Η εκπαίδευση όπως είναι σήμερα θέλει τον εκπαιδευτικό ως έναν απλό διανομέα ενός αναλυτικού προγράμματος που σχεδιάζεται ερήμην του και απλά καλείται να το εφαρμόσει στην τάξη. Η Κριτική Εκπαίδευση βλέπει τον εκπαιδευτικό ως διανοούμενο που καλείται να μετασχηματίσει τις συνειδήσεις των μαθητών του και κατ’ επέκταση και την ίδια την κοινωνία. Η Κριτική Εκπαίδευση ξεκινά από την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών.

Ποια είναι η κατάσταση της Κριτικής Εκπαίδευσης διεθνώς;

Η Κριτική Εκπαίδευση, ως ακαδημαϊκός κλάδος με τη μορφή της «Κριτικής Παιδαγωγικής», είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ όπου γίνονται συνέδρια με εκατοντάδες ερευνητές και κυκλοφορούν πολλά έγκριτα περιοδικά γνωστών εκδοτικών οίκων με αυτή τη θεματολογία. Επίτρεψέ μου μια παρένθεση. Η «Κριτική Παιδαγωγική» θεμελιώνεται με το έργο του Πάουλο Φρέιρε «Η Αγωγή του Καταπιεσμένου», το οποίο έχει κάνει αλλεπάλληλες εκδόσεις και στην Ελλάδα. Η θεσμοθέτηση της «Κριτικής Παιδαγωγικής», οδήγησε τα τελευταία χρόνια ερευνητές, όπως ο Πίτερ ΜακΛάρεν (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια), να μιλήσουν για την ανάγκη μιας νέας «Επαναστατικής Κριτικής Παιδαγωγικής» αποστασιοποιημένης από την απελευθερωτική θεολογία του Φρέιρε και των επιγόνων του αλλά και από τον οδοστρωτήρα του μεταμοντερνισμού που σάρωνε και σαρώνει στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, και να αναζητήσουν νέες αναφορές στο μαρξισμό.

Πως προέκυψε η ιδέα για αυτό το Συνέδριο;

Μέσα σε αυτό το κλίμα, συνάντησα πριν 3 χρόνια στο Λονδίνο τον Ντέιβ Χιλ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μίντλσεξ. O Ντέιβ τα τελευταία χρόνια διοργανώνει κάθε χρόνο στο Λονδίνο το σεμινάριο «Marxism and Education Renewing Dialogues”. Στο περυσινό σεμινάριο, κεντρικός εισηγητής ήταν ο Άλεξ Καλλίνικος. Παλιότερα ως εκπαιδευτικός στο σχολείο έβγαζε το περιοδικό “Red Chalk” (Κόκκινη Κιμωλία). Για πολλά χρόνια ήταν σημαντικό στέλεχος της αριστεράς του Εργατικού Κόμματος. Διαφώνησε με την πολιτική Μπλερ και οργανώθηκε στην οργάνωση Socialist Resistance και στη μετωπική οργάνωση Trade Union and Socialist Coalition. Παράλληλα, είναι ο εκδότης του Διεθνούς περιοδικού Journal of Critical Education Policy Studies το οποίο θεωρείται από τα πιο σημαντικά και έγκριτα του χώρου της Κριτικής Εκπαίδευσης.

Εμείς εδώ στην Ελλάδα, από το 2004 διοργανώνουμε κάθε χρόνο τη Συνάντηση Εργασίας «Κριτικές Προσεγγίσεις στις Επιστήμες και στην Εκπαίδευση», στην αρχή στη Σύρο και κατόπιν στην Ελάτη Τρικάλων με συμμετοχή που άγγιζε και τα 100 άτομα. Ταυτόχρονα με εκδοτική ευθύνη μας κυκλοφορεί το περιοδικό «Κριτική Επιστήμη & Εκπαίδευση» (Εκδ. Νήσος) στο οποίο δημοσιεύονται κατα βάση οι εισηγήσεις των Συναντήσεων αλλά και άλλα άρθρα που προωθούν τον ανάλογο προβληματισμό.

Αποφασίσαμε να συνεργαστούμε με τον Πίτερ ΜακΛάρεν και να ξεκινήσουμε μια σειρά νέων συνεδρίων Κριτικής Εκπαίδευσης τα οποία θα είχαν ως κεντρική θεωρητική αναφορά τον Μαρξισμό και ταυτόχρονα θα βασίζονταν στις εμπειρίες των αγώνων των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη απέναντι στις προσπάθειες της νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης στο σύνολό της. Στόχος μας να φέρουμε σε επαφή τους ερευνητές των πανεπιστημίων με τους ακτιβιστές εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας πυρήνας “διανοουμένων του μετασχηματισμού” που θα προτείνει ένα νέο πρόγραμμα μετασχηματισμού της εκπαίδευσης για το συμφέρον των εργαζομένων και των αποκλεισμένων κοινωνικών ομάδων. Με αυτό το σκεπτικό ξεκίνησε το 1ο Διεθνές Συνέδριο Κριτικής Εκπαίδευσης στην Αθήνα 12-16 Ιουλίου 2011 και φέτος διοργανώνεται το 2ο Συνέδριο 10-14 Ιουλίου 2012, στην Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Πώς είναι οργανωμένο το Συνέδριο και ποιοι συμμετέχουν;

Το Συνέδριο κάθε μέρα έχει δύο ενότητες. Στην πρωινή ενότητα που γίνεται στο Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών γίνονται κεντρικές ομιλίες από προσκεκλημένους ομιλητές. Φέτος μεταξύ των προσκεκλημένων ομιλητών είναι ο Άλεξ Καλλίνικος και ο Ντέιβ Χιλ από την Αγγλία, η Μάρνι Χόλμποροου και η Τζεραλντίν Σίμι (από την Ιρλανδία), ο Ντένις Μπιτς από την Σουηδία και ο Κάρι Μάλοτ από τις ΗΠΑ. Από ελληνικής πλευράς θα μιλήσουν ο Τάκης Πολίτης, ο Γιώργος Στάμου, ο Λάκης Δεδουσόπουλος και η Θεανώ Φωτίου.

Κάθε μέρα μετά τις κεντρικές ομιλίες των προσκεκλημένων ομιλητών ακολουθούν συζητήσεις στρογγυλού τραπεζιού με θέματα από τα μέτωπα των αγώνων. Τέτοια φέτος έχουμε “το φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα σήμερα” με ομιλητές φοιτητές/τριες των ΕΑΑΚ και “οι εκπαιδευτικοί απέναντι στην λιτότητα” με ομιλητές/-τριες μαχόμενους εκπαιδευτικούς.

Στην απογευματινή ενότητα γίνονται τέσσερις παράλληλες συνεδρίες στο νεοκλασσικό κτίριο της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, όπου σύνεδροι από όλο τον κόσμο παρουσιάζουν τις εργασίες τους.

Φέτος έχουμε συμμετοχές όχι μόνο από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ αλλά και από χώρες όπως η Βραζιλία, το Ιράν, η Ινδία κλπ.

Θα ήθελα να τονίσω τη μαζική συμμετοχή συνέδρων από την Τουρκία. Μέσα από τη διακίνηση των προσκλήσεων του Συνεδρίου συναντήσαμε μια εξαιρετικά πολυπληθή κοινότητα πανεπιστημιακών που δουλεύουν σε θέματα Κριτικής Εκπαίδευσης από διάφορα πανεπιστήμια της γειτονικής χώρας με άμεσους και ισχυρούς δεσμούς με το πιο αγωνιστικό σωματείο των εκπαιδευτικών που αριθμεί 110.000 μέλη. Για μας αυτό ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για πολλούς λόγους: συνεργασία και συνέργια σε ακαδημαϊκό επίπεδο, ανταλλαγή εμπειριών και κοινές δράσεις στο χώρο της εκπαίδευσης.

Ποιά είναι η θεματολογία των εισηγήσεων που έχουν κατατεθεί στο Συνέδριο;

Η θεματολογία των εισηγήσεων των συνέδρων είναι εξαιρετικά πλούσια. Επιχειρώντας μια κατηγοριοποίηση θα μπορούσα να επισημάνω: μια κατηγορία εργασιών που αναφέρονται στην ανάλυση της επιχειρούμενης νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης και στις τρείς βαθμίδες της καθώς και στις επιπτώσεις της πολιτικής της λιτότητας στη λειτουργία της εκπαίδευσης αλλά και στη ζωή των εκπαιδευτικών και μαθητών. Μια άλλη κατηγορία εστιάζει σε θέματα συγκρότησης ταυτοτήτων και επιβολής διακρίσεων με βάση το φύλο, τη φυλή και την εθνική καταγωγή κατα τη διδασκαλία.

Μια άλλη κατηγορία αφορά διαθεματικές και διεπιστημονικές προτάσεις διδασκαλίας με στόχο την άρση των κοινωνικών ανισοτήτων και των διακρίσεων καθώς και αναφορές εμπειρικών μελετών από προτάσεις διδασκαλίας που έχουν ήδη υλοποιηθεί. Αν και οι εισηγήσεις αφορούν όλα τα γνωστικά πεδία από Λογοτεχνία και Μουσική μέχρι τις Φυσικές Επιστήμες, θα ήθελα να επισημάνω και τη σημαντική παρουσία των περιβαλλοντικών θεμάτων και των ζητημάτων περιβαλλοντικής δικαιοσύνης. Αυτή είναι μάλλον μια πρόχειρη αναφορά και δεν καλύπτει με κανένα τρόπο τον πλούτο των ιδεών και των προσεγγίσεων που έχουν κατατεθεί.

Ελπίζω ότι η τελική αποτίμηση θα είναι θετική και ότι θα έχουμε κάνει ένα ακόμα βήμα για μια άλλη εκπαίδευση σε μια άλλη κοινωνία.

Το πρόγραμμα του Συνεδρίου είναι πολύ πλούσιο. Ανάμεσα σε άλλες ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις, ο Κώστας Σκορδούλης θα μιλήσει την Παρασκευή στις 6.30 το απόγευμα στην Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία με θέμα “Διδάσκοντας για την οικολογική κρίση στα μαθήματα φυσικών επιστημών” και ο Άλεξ Καλλίνικος την ίδια μέρα στις 11.30 το πρωί στο χώρο του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνών με θέμα “Η ριζοσπαστικοποίηση του νεοφιλελευθερισμού και τα βρετανικά Πανεπιστήμια”. πηγή: www.ergatiki.gr